نانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرتالمثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرتالمثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم میکند.
به گزارش «تابناک»؛ زوجین در قبال یکدیگر وظایف قانونی دارند. زن مکلف است از شوهر تمکین عام و خاص کند، ولی برخی کارها وظیفه شرعی و قانونی زوجه نیست؛ هرچند در عرف جامعه ایرانی زنان مشغول رسیدگی به فرزندان و امور منزل میشوند. در این راستا زوجه میتواند از زوج (شوهر) دستمزد این قبیل امور را که قانونا بر عهده او نیست، مطالبه کند.اگر توافقی بین آنها در خصوص مبلغ آن نباشد، زن میتواند با دادن دادخواست مطالبه اجرتالمثل ایام زوجیت به طرفیت شوهر، تقاضای مطالبه اجرتالمثل با جلب نظر کارشناسی کند. آشپزی، نگهداری از فرزندان، شستن ظروف و لباسها و… از جمله کارهایی است که زن امکان دارد درخواست اجرت المثل آنها را بدهد.
مستندات قانونی گرفتن اجرتالمثل ایام زندگی مشترک
بر اساس تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی، چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرتالمثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرتالمثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم میکند. (الحاقی به موجب قانون الحاق یک تبصره به ماده (۳۳۶) قانون مدنی مصوب ۱۳۸۵)
همچنین طبق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده، دادگاه ضمن رأی خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف جهزیه، مهریه و نفقه زوجه، اطفال و حمل را معین و همچنین اجرتالمثل ایام زوجیت طرفین را مطابق تبصره ماده (۳۳۶) قانون مدنی تعیین و در مورد چگونگی حضانت و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینههای حضانت و نگهداری تصمیم مقتضی اتخاذ میکند. همچنین دادگاه باید با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند. ثبت طلاق موکول به تأدیه حقوق مالی زوجه است.
طلاق در صورت رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی، دایر بر اعسار زوج یا تقسیط محکومبه نیز ثبت میشود. در هر حال، هرگاه زن بدون دریافت حقوق مذکور به ثبت طلاق رضایت دهد، میتواند پس از ثبت طلاق برای دریافت این حقوق از طریق اجرای احکام دادگستری مطابق مقررات مربوط اقدام کند.
شرایط مطالبه اجرت المثل زوجه در زندگی مشترک
اولا زوجه (زن) باید ثابت کند که در منزل کارهایی را انجام داده که وظیفه او نبوده است.
ثانیا به دستور شوهر اقدام به این کارها میکرده و ثالثا قصد اینکه رایگان باشد، نداشته است. به تعبیر حقوقی تبرعی نبوده یعنی رایگان نبوده است.
مراحل مطالبه (درخواست) اجرتالمثل زندگی زناشویی
بدیهی است که دعوی مطالبه اجرتالمثل باید از سوی زوجه اقامه شود. زوجه میتواند شخصا دادخواست بدهد یا میتواند به وکیل دادگستری وکالت بدهد.
با در دست داشتن شناسنامه و عقدنامه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست اجرتالمثل تنظیم میشود و میتوان خواسته دادخواست را نیز مطالبه اجرتالمثل زندگی مشترک از مورخ فلان لغایت فلان با جلب نظر کارشناس قید کرد.
آیا اجرتالمثل همه زنان یکسان است؟
در اینجا این پرسش مطرح میشود که آیا اجرتالمثل همه زنان یکسان است؟
پاسخ این پرسش مسلما منفی است.
دادگاه پس از تشکیل جلسه دادرسی و استماع اظهارات طرفین در صورت تشخیص استحقاق زوجه، قرار ارجاع به کارشناسی صادر میکند.
کارشناس با توجه به فاکتورهای متعدد، اجرتالمثل زن را تعیین میکند که البته هر کدام از زوجین میتوانند نسبت به مبلغ آن اعتراض کند. تحصیلات زوجه، وضعیت اشتغال، تعداد فرزندان، محل زندگی، امکانات زندگی مشترک، داشتن خادم، نقل مکان کردنهای متعدد و حتی اوضاع زوج و زوجه از جمله فاکتورهایی است که کارشناس مد نظر قرار میدهد.
مطالبه اجرتالمثل ایام زندگی مشترک در رویه دادگاهها
به طور خلاصه باید گفت که عمده دادگاهها به درخواست اجرتالمثل زوجه پاسخ مثبت میدهند و در نهایت رای به نفع او صادر میکنند، ولی اختلاف نیز بین بعضی شعب دادگاها وجود داشته و دارد. بعضی شعب مخالف معتقدند که در عرف جامعه ایرانی زنان به رایگان در منزل کار میکنند؛ بنابراین کارهای انجامشده توسط زن، ظهور در رایگان بودن دارد. مگر اینکه زوجه آن را ثابت کند.
از طرفی بعضی دادگاهها معتقدند که اثبات امر عدمی یعنی ثابت کردن عدم قصد تبرع دشوار است و همین قدر که زن بگوید که رایگان کار نمیکردم کافی است.
طلاق از طرف مرد و گرفتن اجرتالمثل زوجه
با دادن دادخواست طلاق از طرف مرد و عدم رضایت زوجه، رویه دادگاه ها در جلسه دارسی این است که به صرف درخواست زوجه یا وکیل او، به جهت کارشناسی اجرتالمثل، قرار کارشناسی اجرتالمثل صادر میکنند و در این خصوص سهلگیر هستند.
اجرتالمثل با شرط تنصیف دارایی مندرج در عقدنامه قابل جمع است و منافاتی با هم ندارند.
اجرتالمثل زن با نحله قابل جمع نیست؛ بنابراین، نحله در صورتی به زن تعلق میگیرد که به هر دلیل اجرتالمثل به او تعلق نگرفته باشد.
آیا نپرداختن اجرت المثل مشمول جلب میشود؟
اگر رای قطعی مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت اجرتالمثل صادر شده باشد و سپس اجراییه صادر شود و ظرف یک ماه از آن تاریخ، زوج دادخواست اعسار از پرداخت اجرتالمثل نداده باشد، به تقاضای زوجه، دادگاه حکم جلب شوهر (زوج) را صادر میکند.
آیا اعسار و تقسیط اجرتالمثل پذیرفته میشود؟
اگر شوهر مالی نداشته باشد، میتواند با دادن دادخواست تقسیط اجرت المثل، از دادگاه تقاضای قسط بندی مبلغ محکومیت اجرتالمثل کند و در صورت بودن شرایط اعسار، دادگاه حکم بر تقسیط صادر میکند. البته به شرطی که زوج مالی برای توقیف و پرداخت نداشته باشد.
اجرتالمثل یکی از همان حقوق ویژه ای است که شرع و قانون برای زنان در نظر گرفته است. پیمان حسنپور، کارشناس رسمی قوه قضاییه در تعریف ساده این موضوع میگوید: اجرتالمثل یک بحث شرعی است. در شرع مقدس اسلام زن وظایف خاصی در زندگی زناشویی دارد که توسط قانون و شرع برشمرده شده است. این وظایف شامل تمکین عام و تمکین خاص است. مطابق قانون به محض ازدواج، میان زوجین وظایف و تکالیفی برقرار میشود که آنها باید نسبت به یکدیگر آن را انجام دهند. تمکین عام به معنی حضور زن در زندگی مشترک و عمل به وظایفی است که شرع و قانون تعیین کرده است. مثلا زن شرعا نمیتواند بدون اجازه همسرش از خانه خارج شود. ادامه تحصیل و کار کردن زن در خارج از منزل نیز باید با اجازه شوهر باشد، هرچند در حال حاضر بسیاری از زنان این حقوق را در عقدنامه دریافت میکنند. تمکین خاص نیز به معنی عمل کردن زن به وظایف زناشویی است. حال اگر زن در طول زندگی مشترک و در خانه همسر خود کاری بجز این موارد را به دستور شوهر انجام دهد، مستحق پاداشی است که به آن اجرتالمثل گفته میشود.
حسنپور در توضیح کاملتری که از این موضوع ارائه میکند بر مساله انجام دادن امور منزل به دستور شوهر تاکید میکند و در توضیح آن میگوید: زمانی که زن و شوهری صاحب فرزند میشوند، اگر بخواهند برای نگهداری از فرزند خود پرستاری را به کار بگیرند این مساله مشمول هزینه است و باید دستمزدی به پرستار خود بدهند. در حال حاضر در شهری مانند تهران حداقل دستمزدی که میتواند به صورت ماهانه برای نگهداری از کودک به پرستار پرداخت کرد، ماهانه 200 هزار تومان است. اگر همین زن و شوهر بخواهند برای انجام امور عادی منزل از قبیل آشپزی، نظافت و… فردی را استخدام کنند این مساله نیز مشمول هزینه است. چنین مواردی جزو وظایفی نیست که به عهده زن باشد، اما ممکن است همسر او از وی تقاضا کند انجام چنین اموری را در منزل به عهده بگیرد. در چنین شرایطی اگر زمانی زن اجرتالمثل خود را مطالبه کند، این موضوع کارشناسی و دستمزد این موارد محاسبه میشود. باید به این نکته نیز توجه داشت که در کارشناسی هیچ گاه دستمزد یک پرستار یا یک خدمتکار خانه به شکل کامل برای زنان محاسبه نمیشود، زیرا فرض بر این است که زن در قبال انجام کارها و حضور در خانه همسرش، از مزایایی مانند رفتن به مسافرت، دریافت هدیه و… نیز بهره برده و به همین دلیل نمیتوان مانند یک خدمتکار عادی که فقط حقوق گرفته و از مزایای دیگری محروم بوده، برخورد کرد؛ اما اگر زنی ثابت کند هنگام حضور در منزل همسرش هیچ گاه به مسافرت نرفته، همسرش برای او هیچ گاه هدیهای نخریده و نفقهای که دریافت کرده نیز در حداقل ممکن بوده، چنین مسالهای نیز در بحث اجرتالمثل او تاثیر دارد و سبب افزایش این مبلغ میشود.
نانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرتالمثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرتالمثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم میکند.
به گزارش «تابناک»؛ زوجین در قبال یکدیگر وظایف قانونی دارند. زن مکلف است از شوهر تمکین عام و خاص کند، ولی برخی کارها وظیفه شرعی و قانونی زوجه نیست؛ هرچند در عرف جامعه ایرانی زنان مشغول رسیدگی به فرزندان و امور منزل میشوند. در این راستا زوجه میتواند از زوج (شوهر) دستمزد این قبیل امور را که قانونا بر عهده او نیست، مطالبه کند.اگر توافقی بین آنها در خصوص مبلغ آن نباشد، زن میتواند با دادن دادخواست مطالبه اجرتالمثل ایام زوجیت به طرفیت شوهر، تقاضای مطالبه اجرتالمثل با جلب نظر کارشناسی کند. آشپزی، نگهداری از فرزندان، شستن ظروف و لباسها و… از جمله کارهایی است که زن امکان دارد درخواست اجرت المثل آنها را بدهد.
مستندات قانونی گرفتن اجرتالمثل ایام زندگی مشترک
بر اساس تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی، چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرتالمثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرتالمثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم میکند. (الحاقی به موجب قانون الحاق یک تبصره به ماده (۳۳۶) قانون مدنی مصوب ۱۳۸۵)
همچنین طبق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده، دادگاه ضمن رأی خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف جهزیه، مهریه و نفقه زوجه، اطفال و حمل را معین و همچنین اجرتالمثل ایام زوجیت طرفین را مطابق تبصره ماده (۳۳۶) قانون مدنی تعیین و در مورد چگونگی حضانت و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینههای حضانت و نگهداری تصمیم مقتضی اتخاذ میکند. همچنین دادگاه باید با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند. ثبت طلاق موکول به تأدیه حقوق مالی زوجه است.
طلاق در صورت رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی، دایر بر اعسار زوج یا تقسیط محکومبه نیز ثبت میشود. در هر حال، هرگاه زن بدون دریافت حقوق مذکور به ثبت طلاق رضایت دهد، میتواند پس از ثبت طلاق برای دریافت این حقوق از طریق اجرای احکام دادگستری مطابق مقررات مربوط اقدام کند.
شرایط مطالبه اجرت المثل زوجه در زندگی مشترک
اولا زوجه (زن) باید ثابت کند که در منزل کارهایی را انجام داده که وظیفه او نبوده است.
ثانیا به دستور شوهر اقدام به این کارها میکرده و ثالثا قصد اینکه رایگان باشد، نداشته است. به تعبیر حقوقی تبرعی نبوده یعنی رایگان نبوده است.
مراحل مطالبه (درخواست) اجرتالمثل زندگی زناشویی
بدیهی است که دعوی مطالبه اجرتالمثل باید از سوی زوجه اقامه شود. زوجه میتواند شخصا دادخواست بدهد یا میتواند به وکیل دادگستری وکالت بدهد.
با در دست داشتن شناسنامه و عقدنامه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست اجرتالمثل تنظیم میشود و میتوان خواسته دادخواست را نیز مطالبه اجرتالمثل زندگی مشترک از مورخ فلان لغایت فلان با جلب نظر کارشناس قید کرد.
آیا اجرتالمثل همه زنان یکسان است؟
در اینجا این پرسش مطرح میشود که آیا اجرتالمثل همه زنان یکسان است؟
پاسخ این پرسش مسلما منفی است.
دادگاه پس از تشکیل جلسه دادرسی و استماع اظهارات طرفین در صورت تشخیص استحقاق زوجه، قرار ارجاع به کارشناسی صادر میکند.
کارشناس با توجه به فاکتورهای متعدد، اجرتالمثل زن را تعیین میکند که البته هر کدام از زوجین میتوانند نسبت به مبلغ آن اعتراض کند. تحصیلات زوجه، وضعیت اشتغال، تعداد فرزندان، محل زندگی، امکانات زندگی مشترک، داشتن خادم، نقل مکان کردنهای متعدد و حتی اوضاع زوج و زوجه از جمله فاکتورهایی است که کارشناس مد نظر قرار میدهد.
مطالبه اجرتالمثل ایام زندگی مشترک در رویه دادگاهها
به طور خلاصه باید گفت که عمده دادگاهها به درخواست اجرتالمثل زوجه پاسخ مثبت میدهند و در نهایت رای به نفع او صادر میکنند، ولی اختلاف نیز بین بعضی شعب دادگاها وجود داشته و دارد. بعضی شعب مخالف معتقدند که در عرف جامعه ایرانی زنان به رایگان در منزل کار میکنند؛ بنابراین کارهای انجامشده توسط زن، ظهور در رایگان بودن دارد. مگر اینکه زوجه آن را ثابت کند.
از طرفی بعضی دادگاهها معتقدند که اثبات امر عدمی یعنی ثابت کردن عدم قصد تبرع دشوار است و همین قدر که زن بگوید که رایگان کار نمیکردم کافی است.
طلاق از طرف مرد و گرفتن اجرتالمثل زوجه
با دادن دادخواست طلاق از طرف مرد و عدم رضایت زوجه، رویه دادگاه ها در جلسه دارسی این است که به صرف درخواست زوجه یا وکیل او، به جهت کارشناسی اجرتالمثل، قرار کارشناسی اجرتالمثل صادر میکنند و در این خصوص سهلگیر هستند.
اجرتالمثل با شرط تنصیف دارایی مندرج در عقدنامه قابل جمع است و منافاتی با هم ندارند.
اجرتالمثل زن با نحله قابل جمع نیست؛ بنابراین، نحله در صورتی به زن تعلق میگیرد که به هر دلیل اجرتالمثل به او تعلق نگرفته باشد.
آیا نپرداختن اجرت المثل مشمول جلب میشود؟
اگر رای قطعی مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت اجرتالمثل صادر شده باشد و سپس اجراییه صادر شود و ظرف یک ماه از آن تاریخ، زوج دادخواست اعسار از پرداخت اجرتالمثل نداده باشد، به تقاضای زوجه، دادگاه حکم جلب شوهر (زوج) را صادر میکند.
آیا اعسار و تقسیط اجرتالمثل پذیرفته میشود؟
اگر شوهر مالی نداشته باشد، میتواند با دادن دادخواست تقسیط اجرت المثل، از دادگاه تقاضای قسط بندی مبلغ محکومیت اجرتالمثل کند و در صورت بودن شرایط اعسار، دادگاه حکم بر تقسیط صادر میکند. البته به شرطی که زوج مالی برای توقیف و پرداخت نداشته باشد.
اجرتالمثل یکی از همان حقوق ویژه ای است که شرع و قانون برای زنان در نظر گرفته است. پیمان حسنپور، کارشناس رسمی قوه قضاییه در تعریف ساده این موضوع میگوید: اجرتالمثل یک بحث شرعی است. در شرع مقدس اسلام زن وظایف خاصی در زندگی زناشویی دارد که توسط قانون و شرع برشمرده شده است. این وظایف شامل تمکین عام و تمکین خاص است. مطابق قانون به محض ازدواج، میان زوجین وظایف و تکالیفی برقرار میشود که آنها باید نسبت به یکدیگر آن را انجام دهند. تمکین عام به معنی حضور زن در زندگی مشترک و عمل به وظایفی است که شرع و قانون تعیین کرده است. مثلا زن شرعا نمیتواند بدون اجازه همسرش از خانه خارج شود. ادامه تحصیل و کار کردن زن در خارج از منزل نیز باید با اجازه شوهر باشد، هرچند در حال حاضر بسیاری از زنان این حقوق را در عقدنامه دریافت میکنند. تمکین خاص نیز به معنی عمل کردن زن به وظایف زناشویی است. حال اگر زن در طول زندگی مشترک و در خانه همسر خود کاری بجز این موارد را به دستور شوهر انجام دهد، مستحق پاداشی است که به آن اجرتالمثل گفته میشود.
حسنپور در توضیح کاملتری که از این موضوع ارائه میکند بر مساله انجام دادن امور منزل به دستور شوهر تاکید میکند و در توضیح آن میگوید: زمانی که زن و شوهری صاحب فرزند میشوند، اگر بخواهند برای نگهداری از فرزند خود پرستاری را به کار بگیرند این مساله مشمول هزینه است و باید دستمزدی به پرستار خود بدهند. در حال حاضر در شهری مانند تهران حداقل دستمزدی که میتواند به صورت ماهانه برای نگهداری از کودک به پرستار پرداخت کرد، ماهانه 200 هزار تومان است. اگر همین زن و شوهر بخواهند برای انجام امور عادی منزل از قبیل آشپزی، نظافت و… فردی را استخدام کنند این مساله نیز مشمول هزینه است. چنین مواردی جزو وظایفی نیست که به عهده زن باشد، اما ممکن است همسر او از وی تقاضا کند انجام چنین اموری را در منزل به عهده بگیرد. در چنین شرایطی اگر زمانی زن اجرتالمثل خود را مطالبه کند، این موضوع کارشناسی و دستمزد این موارد محاسبه میشود. باید به این نکته نیز توجه داشت که در کارشناسی هیچ گاه دستمزد یک پرستار یا یک خدمتکار خانه به شکل کامل برای زنان محاسبه نمیشود، زیرا فرض بر این است که زن در قبال انجام کارها و حضور در خانه همسرش، از مزایایی مانند رفتن به مسافرت، دریافت هدیه و… نیز بهره برده و به همین دلیل نمیتوان مانند یک خدمتکار عادی که فقط حقوق گرفته و از مزایای دیگری محروم بوده، برخورد کرد؛ اما اگر زنی ثابت کند هنگام حضور در منزل همسرش هیچ گاه به مسافرت نرفته، همسرش برای او هیچ گاه هدیهای نخریده و نفقهای که دریافت کرده نیز در حداقل ممکن بوده، چنین مسالهای نیز در بحث اجرتالمثل او تاثیر دارد و سبب افزایش این مبلغ میشود.