اجرت المثل

از جمله حقوق مالی که در فقه و حقوق ایران برای زوجه به رسمیت شناخته شده، اجرت المثل کارهای زوجه است. این موضوع ضمن سه ماده مطرح شده است: تبصره الحاقی ماده 336 ق.م.، بند «ب» تبصره 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق و ماده 29 قانون حمایت خانواده 1391. قانون حمایت خانواده موضوع اجرت المثل را به تبصره ماده 336 ارجاع داده که طبق آن زوجه در هر زمانی استحقاق دریافت اجرت المثل کارهایی را که خارج از وظایف شرعیش و به دستور زوج انجام داده است دارد؛ مشروط بر اینکه این امور را با قصد تبرع انجام نداده باشد و عرف نیز برای آنها اجرت در نظر گرفته باشد. اما دستور زوج و قصد تبرع باید در دادگاه احراز شود؛ با توجه به محدودیت اثبات، قید احراز دستور زوج و قصد عدم تبرع زوجه، مانع جدی در رسیدن زوجه به این حق خواهد بود. در صورتی که دادگاه نتواند به اجرت المثل حکم کند، نوبت به بند «ب» تبصره 6 می رسد و به نحله که به نحوی اجرت المثل محسوب می شود، حکم خواهد شد. این مقاله به شیوه توصیفی – تحلیلی، مبانی شرعی و قانونی اجرت المثل زوجه، زمان استحقاق و مطالبه آن را تبیین کرده و به نقد و بررسی مواد قانونی پرداخته است.
مستندات قانونی گرفتن اجرت المثل ایام زندگی مشترک

تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی: چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرت‌المثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت‌المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌نماید. (الحاقی بموجب قانون الحاق یک تبصره به ماده (۳۳۶) قانون مدنی مصوب ۱۳۸۵

ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده: دادگاه ضمن رأی خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف جهیزیه، مهریه و نفقه زوجه، اطفال و حمل را معین و همچنین اجرت‌المثل ایام زوجیت طرفین مطابق تبصره ماده (۳۳۶) قانون مدنی تعیین و در مورد چگونگی حضانت و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینه‌های حضانت و نگهداری تصمیم مقتضی اتخاذ می ‌ کند. همچنین دادگاه باید با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند. ثبت طلاق موکول به تأدیه حقوق مالی زوجه است.
طلاق درصورت رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی دایر بر اعسار زوج یا تقسیط محکومٌ ‌‌ به نیز ثبت می‌ شود. در هرحال، هرگاه زن بدون دریافت حقوق مذکور به ثبت طلاق رضایت دهد می‌ تواند پس از ثبت طلاق برای دریافت این حقوق از طریق اجرای احکام دادگستری مطابق مقررات مربوط اقدام کند.
مراحل مطالبه (درخواست) اجرت المثل زندگی زناشویی
بدیهی است که باید دعوی مطالبه اجرت المثل از سوی زوجه اقامه شود. زوجه می تواند شخصا دادخواست بدهد و می تواند به وکیل دادگستری مثلا گروه وکلای پارسای وکالت بدهد. با در دست داشتن شناسنامه و عقدنامه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه می شود و نمونه دادخواستی اجرت المثلی شبیه این تنظیم میشود

خواهان خانم…
خوانده آقای…
وکیل
خواسته مطالبه اجرت المثل زندگی مشترک از مورخ —- لغایت— با جلب نظر کارشناس
با عرض سلام
احتراما اینجانب و خوانده در مورخ — بر طبق عقدنامه— در عقد نکاح دائم یکدیگر می باشیم. از مورخ — زندگی مشترک آغاز شده است و حاصل آن ۳ فرزند می باشد. با عنایت اینکه در تمام این سالها اینجانب تمامی امور منزل و بچه داری را بدون قصد تبرع و با دستور شوهر انجام داده ام. تقاضای محکومیت خوانده با جلب نظر کارشناس به پرداخت اجرت المثل زندگی مشترک از مورخ — الی مورخ — استدعا می شود

امضاء

آیا اجرت المثل هم زنان یکسان است؟
مسلما خیر. دادگاه پس از تشکیل جلسه دادرسی و استماع اظهارات طرفین در صورت تشخیص استحقاق زوجه، قرار ارجاع به کارشناسی صادر می کند. کارشناس با توجه به فاکتور های متعدد اجرت المثل زن را تعیین می کند که البته هر کدام از زوجین می توانند نسبت به مبلغ آن اعتراض کند. تحصیلات زوجه، وضعیت اشتغال، تعداد فرزندان، محل زندگی، امکانات زندگی مشترک، داشتن خادم، نقل مکان کردن های متعدد و حتی وضع های زوج و زوجه از جمله فاکتور هایی است که کارشناس مد نظر قرار می دهد.

مطلب مرتبط : نفقه فرزند مشترک
مطالبه اجرت المثل ایام زندگی مشترک در رویه دادگاه ها
به طور خلاصه باید گفت که عمده دادگاه به درخواست اجرت المثل زوجه پاسخ مثبت می دهند. و در نهایت رای به نفع او صادر می کنند. ولی اختلاف هم بین بعضی شعب دادگاها وجود داشته و دارد. بعضی شعب مخالف معتقدند که در عرف جامعه ایرانی زنان به رایگان در منزل کار می کنند. بنابراین کارهای انجام شده توسط زن ظهور در مجانی بودن دارد. مگر اینکه زوجه طلاق آنرا ثابت کند. از طرفی بعضی دادگاه ها معتقدند که اثبات امر عدمی یعنی ثابت کردن عدم قصد تبرع دشوار است و همین قدر که زن بگوید که مجانی کار نمیکردم کافی است.

طلاق از طرف مرد و گرفتن اجرت المثل زوجه
با دادن دادخواست طلاق از طرف مرد و عدم رضایت زوجه، رویه دادگاه ها در جلسه دارسی این است که به صرف درخواست زوجه یا وکیل او، به جهت کارشناسی اجرت المثل، قرارکارشناسی اجرت المثل صادر میکنند و در این خصوص سهل گیر هستند

اجرت المثل با شرط تنصیف دارایی مندرج در عقدنامه قابل جمع است و منافاتی با هم ندارند.

اجرت المثل زن با نحله قابل جمع نیست. بنابراین نحله در صورتی به زن تعلق می گیرد که به هر دلیل اجرت المثل به او تعلق نگرفته باشد.

آیا نپرداختن اجرت المثل مشمول جلب می شود؟
اگر رای قطعی محکومیت پرداخت اجرت المثل صادر شده باشد و سپس اجراییه صادر شود و ظرف یک ماه از آن تاریخ زوج اقدام به پرداخت یا دادن دادخواست اعسار از پرداخت اجرت المثل نداده باشد به تقاضای زوجه، دادگاه حکم جلب شوهر (زوج) را صادر می کند.

از جمله حقوق مالی که در فقه و حقوق ایران برای زوجه به رسمیت شناخته شده، اجرت المثل کارهای زوجه است. این موضوع ضمن سه ماده مطرح شده است: تبصره الحاقی ماده 336 ق.م.، بند «ب» تبصره 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق و ماده 29 قانون حمایت خانواده 1391. قانون حمایت خانواده موضوع اجرت المثل را به تبصره ماده 336 ارجاع داده که طبق آن زوجه در هر زمانی استحقاق دریافت اجرت المثل کارهایی را که خارج از وظایف شرعیش و به دستور زوج انجام داده است دارد؛ مشروط بر اینکه این امور را با قصد تبرع انجام نداده باشد و عرف نیز برای آنها اجرت در نظر گرفته باشد. اما دستور زوج و قصد تبرع باید در دادگاه احراز شود؛ با توجه به محدودیت اثبات، قید احراز دستور زوج و قصد عدم تبرع زوجه، مانع جدی در رسیدن زوجه به این حق خواهد بود. در صورتی که دادگاه نتواند به اجرت المثل حکم کند، نوبت به بند «ب» تبصره 6 می رسد و به نحله که به نحوی اجرت المثل محسوب می شود، حکم خواهد شد. این مقاله به شیوه توصیفی – تحلیلی، مبانی شرعی و قانونی اجرت المثل زوجه، زمان استحقاق و مطالبه آن را تبیین کرده و به نقد و بررسی مواد قانونی پرداخته است.
مستندات قانونی گرفتن اجرت المثل ایام زندگی مشترک

تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی: چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده و عرفاً برای آن کار اجرت‌المثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت‌المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌نماید. (الحاقی بموجب قانون الحاق یک تبصره به ماده (۳۳۶) قانون مدنی مصوب ۱۳۸۵

ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده: دادگاه ضمن رأی خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف جهیزیه، مهریه و نفقه زوجه، اطفال و حمل را معین و همچنین اجرت‌المثل ایام زوجیت طرفین مطابق تبصره ماده (۳۳۶) قانون مدنی تعیین و در مورد چگونگی حضانت و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینه‌های حضانت و نگهداری تصمیم مقتضی اتخاذ می ‌ کند. همچنین دادگاه باید با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند. ثبت طلاق موکول به تأدیه حقوق مالی زوجه است.
طلاق درصورت رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی دایر بر اعسار زوج یا تقسیط محکومٌ ‌‌ به نیز ثبت می‌ شود. در هرحال، هرگاه زن بدون دریافت حقوق مذکور به ثبت طلاق رضایت دهد می‌ تواند پس از ثبت طلاق برای دریافت این حقوق از طریق اجرای احکام دادگستری مطابق مقررات مربوط اقدام کند.
مراحل مطالبه (درخواست) اجرت المثل زندگی زناشویی
بدیهی است که باید دعوی مطالبه اجرت المثل از سوی زوجه اقامه شود. زوجه می تواند شخصا دادخواست بدهد و می تواند به وکیل دادگستری مثلا گروه وکلای پارسای وکالت بدهد. با در دست داشتن شناسنامه و عقدنامه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه می شود و نمونه دادخواستی اجرت المثلی شبیه این تنظیم میشود

خواهان خانم…
خوانده آقای…
وکیل
خواسته مطالبه اجرت المثل زندگی مشترک از مورخ —- لغایت— با جلب نظر کارشناس
با عرض سلام
احتراما اینجانب و خوانده در مورخ — بر طبق عقدنامه— در عقد نکاح دائم یکدیگر می باشیم. از مورخ — زندگی مشترک آغاز شده است و حاصل آن ۳ فرزند می باشد. با عنایت اینکه در تمام این سالها اینجانب تمامی امور منزل و بچه داری را بدون قصد تبرع و با دستور شوهر انجام داده ام. تقاضای محکومیت خوانده با جلب نظر کارشناس به پرداخت اجرت المثل زندگی مشترک از مورخ — الی مورخ — استدعا می شود

امضاء

آیا اجرت المثل هم زنان یکسان است؟
مسلما خیر. دادگاه پس از تشکیل جلسه دادرسی و استماع اظهارات طرفین در صورت تشخیص استحقاق زوجه، قرار ارجاع به کارشناسی صادر می کند. کارشناس با توجه به فاکتور های متعدد اجرت المثل زن را تعیین می کند که البته هر کدام از زوجین می توانند نسبت به مبلغ آن اعتراض کند. تحصیلات زوجه، وضعیت اشتغال، تعداد فرزندان، محل زندگی، امکانات زندگی مشترک، داشتن خادم، نقل مکان کردن های متعدد و حتی وضع های زوج و زوجه از جمله فاکتور هایی است که کارشناس مد نظر قرار می دهد.

مطلب مرتبط : نفقه فرزند مشترک
مطالبه اجرت المثل ایام زندگی مشترک در رویه دادگاه ها
به طور خلاصه باید گفت که عمده دادگاه به درخواست اجرت المثل زوجه پاسخ مثبت می دهند. و در نهایت رای به نفع او صادر می کنند. ولی اختلاف هم بین بعضی شعب دادگاها وجود داشته و دارد. بعضی شعب مخالف معتقدند که در عرف جامعه ایرانی زنان به رایگان در منزل کار می کنند. بنابراین کارهای انجام شده توسط زن ظهور در مجانی بودن دارد. مگر اینکه زوجه طلاق آنرا ثابت کند. از طرفی بعضی دادگاه ها معتقدند که اثبات امر عدمی یعنی ثابت کردن عدم قصد تبرع دشوار است و همین قدر که زن بگوید که مجانی کار نمیکردم کافی است.

طلاق از طرف مرد و گرفتن اجرت المثل زوجه
با دادن دادخواست طلاق از طرف مرد و عدم رضایت زوجه، رویه دادگاه ها در جلسه دارسی این است که به صرف درخواست زوجه یا وکیل او، به جهت کارشناسی اجرت المثل، قرارکارشناسی اجرت المثل صادر میکنند و در این خصوص سهل گیر هستند

اجرت المثل با شرط تنصیف دارایی مندرج در عقدنامه قابل جمع است و منافاتی با هم ندارند.

اجرت المثل زن با نحله قابل جمع نیست. بنابراین نحله در صورتی به زن تعلق می گیرد که به هر دلیل اجرت المثل به او تعلق نگرفته باشد.

آیا نپرداختن اجرت المثل مشمول جلب می شود؟
اگر رای قطعی محکومیت پرداخت اجرت المثل صادر شده باشد و سپس اجراییه صادر شود و ظرف یک ماه از آن تاریخ زوج اقدام به پرداخت یا دادن دادخواست اعسار از پرداخت اجرت المثل نداده باشد به تقاضای زوجه، دادگاه حکم جلب شوهر (زوج) را صادر می کند.